Σε απόσταση 24 χιλιόμετρων από την πόλη της Καστοριάς και δίπλα στον ποταμό Αλιάκμονα, που διασχίζει το Νεστόριο, είναι κτισμένη η κωμόπολη μας. Σ’ ένα μαγευτικό τοπίο με λόφους και πυκνή βλάστηση, σε υψόμετρο 931 μέτρα (πάνω πλατεία), είναι το κέντρο μιας ευρύτερης περιοχής από τα νεολιθικά χρόνια, σύμφωνα με τα αρχαιολογικά ευρήματα έως και σήμερα.
 |
| ΝΕΣΤΟΡΙΟ ΑΕΡΟΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ |
Σύμφωνα με την μυθολογία, ο Νέστορας και Ορέστης, γιοι του Βασιλιά Αγαμέμνονα, κατέφυγαν στην περιοχή μας από τον φόβο των αντιποίνων, ύστερα από την δολοφονία της μητέρας τους Κλυταιμήστρα, από τον Ορέστη. Εδώ στους πρόποδες του Γράμμου, ο Νέστορας ίδρυσε το Νεστόριο και ο Ορέστης λίγο μακρύτερα το Άργος Ορεστικό.
Από την Νεολιθική εποχή, έχουμε ευρήματα, όπως λίθινα εργαλεία, αρχαιολογικά ευρήματα των Αργεαδών Βασιλιάδων, προγόνων του Αλεξάνδρου, όπως αγάλματα, επιγραφές, χάλκινα ευρήματα της εποχής. Η παράδοση επίσης αναφέρει, την παρουσία του Μεγάλου Αλεξάνδρου στο Νεστόριο, σε μικρή ηλικία, με σκοπό την εκπαίδευση και σκληραγωγία, στη τέχνη του πολέμου.
Η παράδοση συνεχίζει, ότι από τα μέρη του Νεστορίου, ξεκίνησε ο πυρήνας της περίφημης «Μακεδονικής φάλαγγας». Σε αντίθεση με τον μύθο και την παράδοση, η ιστορία συνεχίζεται και μετά την Ρωμαϊκή κατάκτηση του 146π.χ.
Υπάρχουν ευρήματα παλαιοχριστιανικών τάφων, περιοχής Αγίου Γεωργίου, με τον συμβολισμό του ψαριού, που βεβαιώνουν τον χριστιανικό χαρακτήρα της εποχής. Iχθύς = Ιησούς, Χριστός, Θεού ,Υιός ,Σωτήρ.
Ένα μεγάλο χρονικό κενό καλύπτει την περιοχή μας και ορισμένα ιστορικά γεγονότα παραμένουν στο σκοτάδι, έως ότου η αρχαιολογική υπηρεσία και κυρίως οι αρμόδιοι του τμήματος Βυζαντινών αρχαιοτήτων, δώσουν απαντήσεις σε ζητήματα της νεότερης Ιστορίας μας, αφού τα ευρήματα είναι πλούσια και αξιόλογα.
Στα μέσα του δεκάτου αιώνα, την περιοχή καταλαμβάνουν οι Βούλγαροι και αργότερα το 1028 τους απώθησε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Βασίλειος Β΄ ο Βουλγαροκτόνος. Μετά την κατάληξη της Πόλης από τους Φράγκους, στα 1204, η περιοχή αποτελεί τμήμα του Δεσποτάτου της Ηπείρου και το 1259 προσαρτάται στην αυτοκρατορία της Νίκαιας. Έως τον 14ο αιώνα, υπάρχουν σαφείς ενδείξεις, ότι το «ΝΕΣΤΡΑΜΙΟ» – όνομα με το οποίο ήταν γνωστό την εποχή εκείνη, το χωριό γνώρισε επιδρομές Σλάβων, Αλβανών και Τούρκων. Στη διάρκεια της Οθωμανικής κατάκτησης, η αντίσταση των κατοίκων είναι συνεχείς και σθεναρή και ο «ΑΓΙΟΣ ΝΕΣΤΟΡΑΣ» το νέο όνομα του οικισμού, αποκτά μεγάλη φήμη για την ανυποταξία του.
Μετά τους απελευθερωτικούς πολέμους 1912-13, η περιοχή ενσωματώνεται στο νεοελληνικό κράτος, οπότε καθιερώνεται οριστικά πια η ονομασία «ΝΕΣΤΟΡΙΟ». Από την αρχή του 20ου αιώνα, η τύχη της περιοχής, επηρεάστηκε καθοριστικά από τα ιστορικά γεγονότα, που σημάδεψαν την μοίρα της περιοχής γιατί έγινε θέατρο συγκρούσεων και εστία αντίστασης εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων, στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα (1904-1908),ενώ εκπροσωπήθηκε επάξια και στους εθνικούς αγώνες, στους Βαλκανικούς (1912-13), πρώτο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1918) καθώς και την Μικρασιατική εκστρατεία.
Το Νεστόριο αποτελείται από δυο μεγάλες συνοικίες, που σήμερα έχουν ενωθεί. Το Άνω και Κάτω Νεστόριο. Το Κάτω Νεστόριο πολύ κοντά στο ποταμό Αλιάκμονα, είναι το παλαιότερο τμήμα του σημερινού Νεστορίου. Το Νεστόριο σχηματίσθηκε από την συνένωση αγροτικών οικισμών που υπήρχαν στις γύρω περιοχές του Νεστορίου και συνδέονται πολλοί εξ’αυτών με τις βορειότερες περιοχές του Γράμμου, κυρίως του Λινοτοπίου.
 |
| ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ ΤΟ ΑΝΩ ΝΕΣΤΟΡΙΟ |
Ανιχνεύοντας το παρελθόν, μέσα από τα χαλάσματα των αγροικιών και τα ήθη και έθιμα των κατοίκων του Νεστορίου, σήμερα είναι κοινή η εορταστική παράδοση των οικογενειών, σε ορισμένες εποχές του χρόνου. Εορταστική εκδήλωση την ημέρα των Εισόδων της Θεοτόκου 21 Νοεμβρίου, Αγίου Σπυρίδωνα, Ιωάννη Πρόδρομου, με παραδοσιακά φαγητά, όπως ρεβίθια με καρύδια, σούπα κρασάτη, πράσα με κεφτέδες, έχοντας αφετηρία την κοινή καταγωγή των οικογενειών, από τις αντίστοιχες περιοχές του Νεστορίου.
Η συνένωση των οικισμών, προήλθε για την αντιμετώπιση ληστρικών επιδρομών και επιθέσεις των Τουρκαλβανών. Έτσι προήλθε στη σημερινή του μορφή το Νεστόριο, που η ονομασία του προέρχεται από την λέξη <ΝΕΣΤΡΑΜΙ> (εκείνος που δεν φοβάται).
Το Κάτω Νεστόριο, γεωγραφικά εκτείνεται, από την περιοχή Κουρίκα [μνημείο Εθνικής Αντίστασης]και φθάνει νότια και ανατολικά έως τον Αλιάκμονα ποταμό, κοντά στη γέφυρα και τον δρόμο που οδηγεί προς Κοτύλη και συνεχεία για Ήπειρο. Ο επισκέπτης θ΄αντικρίσει παλιές πέτρινες καλοδιατηρημένες κατοικίες, με τυπική Νεστορίτικη αρχιτεκτονική και τις επιρροές από την Ηπειρωτική παράδοση.
 |
| ΑΠΟΨΗ ΚΑΤΩ ΝΕΣΤΟΡΙΟΥ ΑΠΟ ΔΡΟΜΟ ΠΡΟΣ ΚΟΤΥΛΗ |
Όλα τα σημερινά πέτρινα σπίτια, έως την εποχή του 1970,είχαν στη σκεπή τους σχιστόπλακες, προσδίδοντας μια υπέροχη παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Ξεχωρίζει η εκκλησία της Κοιμήσεως Θεοτόκου[1816]μεγάλη τρίκλητη Βασιλική, με επιβλητικό εξαγωνικό τετραώροφο κωδωνοστάσι, ύψους 15 μέτρων.
Συνεχίζοντας τον κατηφορικό δρόμο προς τον Αλιάκμονα ποταμό, ο επισκέπτης θ’ αντικρύσει την μεγαλόπρεπη εκκλησία του Άγιου Αθανάσιου, τρίκλητη κεραμοσκέπαστη Βασιλική,μεγαλύτερη εκκλησία του Νεστορίου [1857] με το επίσης μεγαλόπρεπο κωδωνοστάσιο τεσσάρων ορόφων.
Η κεντρική πλατεία του Κάτω Νεστορίου , αφιερωμένη στη μνήμη του Νεστορίτη στρατηγού Αλέξανδρου Παπατέρπου, έχει χάσει τον παλιό της χαρακτήρα, αφού υπήρξαν παρεμβάσεις στον παλιό σχεδιασμό, αλλά διατηρεί ακόμη εκείνα τα χαρακτηριστικά, που προσδίδει η πέτρα, σ’ένα δομημένο αστικά περιβάλλον, όπως είναι η περιοχή γύρο από την πλατεία.
 |
| Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΤΩ ΝΕΣΤΟΡΙΟΥ |
Συνεχίζοντας από το κάτω Νεστόριο, βόρεια του δρόμου προς το Άνω Νεστόριο, ο επισκέπτης αριστερά θ’αντικρίσει το Σχολικό συγκρότημα του Γυμνάσιου Λυκείου, την Μαθητική Εστία και δεξιά του δρόμου ανεβαίνοντας προς την κεντρική πλατεία, το Δημοτικό Μέγαρο, το κτίριο της παλιάς οικοκυρικής Σχολής. Στη πάνω συνοικία, ο επισκέπτης θ’αντικρίσει, την κεντρική πλατεία ,αφιερωμένη στο όνομα του Νεστορίτη ευεργέτη, Χαραλάμπου Παλιομπέη [1896-1979]που με τις δωρεές του πρόσφερε πολλά στον τόπο του.
Ο επισκέπτης θα παρατηρήσει τον επιβλητικό Ναό των Παμμεγίστων Ταξιαρχών[1858] τρίκλητη Βασιλική, μεγάλων διαστάσεων, με τους έξη μικρούς εσωτερικούς τρούλους, σε διαμήκη σειρά, με το υπέροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο του Ναού, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, χρειάσθηκαν είκοσι χρόνια για να ολοκληρωθεί και τις εικόνες του 19ου αιώνα που φυλάσσει, εκ των οποίων ξεχωρίζει η [Πανάγια της Βλάχας] η [Κυρά των Αγγέλων] 1780 δημιούργημα άγνωστου Λιανοτοπίτη Αγιογράφου, όπου στο πίσω μέρος της εικόνας, αναγράφεται η δωρεά της οικογένειας Παπαδημητρίου, που κατάγεται από το Λιανοτόπι.
Βορειοανατολικά του δρόμου που οδηγεί προς Χιονάτο –Διποταμία, ο επισκέπτης θ’αντικρίσει το Στρατιωτικό Κοιμητήριο,με τους τετρακόσιους σταυρούς, πεσόντες στρατιώτες και αξιωματικούς, κατά την διάρκεια του αδελφοκτόνου εμφύλιου πόλεμου 1946-1949.
Δεξιά του δρόμου, το πρώτο αξιοθέατο που αντικρίζει ο επισκέπτης, είναι το Κάστρο [Καϊλας] μια φυσική ακρόπολη, σε ύψος 1017 μέτρων, με ανεπανάληπτη πανοραμική θέα. Στη κορυφή υπάρχει το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδος, που οι Νεστορίτες εορτάζουν με πανηγύρι του Άγιου Πνεύματος.
Από τους τεράστιους βράχους και το πλάτωμα, ο επισκέπτης αντικρίζει το Άνω Νεστόριο και αριστερά την Νοτιοδυτική πλευρά του Κάτω Νεστορίου. Η θέα είναι ανεπανάληπτη. Ανατολικά ο κάμπος της Μεσοποταμίας, η περιοχή Μανιάκων και Άργους Ορεστικού. Τα πλησιέστερα χωριά, Κρανοχωρίου, Πενταβρύσου, Ομορφοκκλησιάς και Μελανθίου ,σε συνδυασμό με την πεντακάθαρη ατμόσφαιρα και γαλήνη του τοπίου, οδηγούν τον επισκέπτη σε εκπληκτικά τοπία με έξοχη χωρίς όρια θέα.
Στα χρόνια του μεσοπολέμου, το Νεστόριο γνωρίζει μια ειρηνική περίοδο οικονομικής ανάπτυξης και ακμής. Οι φωτογραφίες της εποχής, αποκαλύπτουν μια ολοζώντανη κωμόπολη, διοικητικό κέντρο μιας ευρύτερης περιοχής, που μαζί με τα γύρω χωριά, αριθμούσε πάνω από 5.000 κατοίκους. Καμάρωνε για το πανέμορφο διδακτήριο, όπου φοιτούσαν 400 παιδιά, χοροδιδασκαλείο, οικοκυρική σχολή, διοικητικές υπηρεσίες που διέθετε.
 |
| Νεστόριο 1932 | Φωτογραφία Δήμ. Λιόντος |
Το Νεστόριο όμως στα χρόνια που ακολούθησαν δοκιμάσθηκε σκληρά. Εδώ στην περιοχή του Νεστορίου, ο Δεύτερος Παγκόσμιος πόλεμος, χτύπησε την πόρτα της Ελλάδας, τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου. Εδώ με την κατάρρευση του μετώπου, πολλοί ηρωικοί μαχητές, παρέδωσαν τα όπλα τους για να φυλαχτούν από τους Νεστορίτες.
Εδώ πρωτοξεκίνησε η Εθνική Αντίσταση, όπου μαζικά οι Νεστορίτες οργανώθηκαν και κατά την διάρκεια της κατοχής, έγινε κέντρο του αγώνα, εναντίον των κατακτητών, με αποτέλεσμα τα αντίποινα των Γερμανών για την ηρωική αυτή στάση, ήταν εξοντωτικά. Δύο φορές στο 1943 πυρπόλησαν το Νεστόριο και οδήγησαν δεκάδες κατοίκους στο αποσπάσματα Εξακόσια ογδόντα σπίτια έγιναν στάχτη. Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική.
Εδώ πρωτοξεκίνησε η Εθνική Αντίσταση, όπου μαζικά οι Νεστορίτες οργανώθηκαν και κατά την διάρκεια της κατοχής, έγινε κέντρο του αγώνα, εναντίον των κατακτητών, με αποτέλεσμα τα αντίποινα των Γερμανών για την ηρωική αυτή στάση, ήταν εξοντωτικά. Δύο φορές στο 1943 πυρπόλησαν το Νεστόριο και οδήγησαν δεκάδες κατοίκους στο αποσπάσματα Εξακόσια ογδόντα σπίτια έγιναν στάχτη. Η καταστροφή ήταν ολοκληρωτική.
 |
| Νεστόριο 1960 |
Ο εμφύλιος πόλεμος 1946-49 συμπλήρωνε, την ερήμωση πολλών χωριών. Το μεγάλο μεταναστευτικό ρεύμα που σάρωσε τον πληθυσμό της περιοχής, οδήγησε τους κατοίκους, σε άλλες χώρες Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδά, Αυστραλία, Γερμανία, αρκετοί έγιναν και εσωτερικοί μετανάστες, παντού όμως ίδρυσαν ακμάζουσες κοινότητες.
Οι δεσμοί όμως των ξενιτεμένων για την μικρή τους πατρίδα, δεν χαλάρωσαν ποτέ. Στις μέρες μας μάλιστα, η επικοινωνία όσων κατάγονται από τα χωριά του Δήμου Νεστορίου, με τα μέρη της καταγωγής τους, γίνεται πιο συστηματική και με πρωτοβουλία της Δημοτικής αρχής, να καθιερώσει τον θεσμό της Διεθνούς συνάντησης Νεστοριτών της Διασποράς, (είχε προηγηθεί με μικρή συμμετοχή πρώτη συνάντηση Νεστοριτών το 1987 από την τότε κοινοτική αρχή, στον γνωστό χώρο του River Party), καθιέρωσε τον Αύγουστο του 2005, πρώτη συνάντηση των απόδημων, που θα επαναλαμβάνεται κάθε τέσσερα χρόνια, ώστε να φέρνει σε επαφή τους ξενιτεμένους, από όλα τα μέρη του κόσμου, εδώ στο γενέθλιο τόπο τους.
Στο Νεστόριο, οι χίλιοι μόνιμοι κάτοικοι, κράτησαν ζωντανό τον τόπο τους, αντιμετώπισαν στωικά, την όποια αδιαφορία της πολιτείας και σήμερα, ίσως χαίρονται τις καλύτερες μέρες, εξαργυρώνοντας το φυσικό πλούτο, αναπτύσσοντας μεθοδικά και υποδειγματικά, τον εναλλακτικό τουρισμό.
Έχει όσα χρειάζονται, σπάνια φυσική ομορφιά, απέραντα δάση, γάργαρα νερά, ορεινές λίμνες, επιβλητικά φαράγγια, βυζαντινά μοναστήρια, θολωτά γεφύρια, παλιά πετρόχτιστα χωριά, σπουδαία γαστρονομική παράδοση και μια σπάνια παράδοση φιλοξενίας. Έχει όμως τεχνογνωσία και υποδομές, για αθλήματα βουνού. Έχει και κάτι μοναδικό το River Party. Στις όχθες του Αλιάκμονα μια πολιτιστική μουσική εκδήλωση, που έκανε γνωστή την περιοχή σ’όλη την Ελλάδα. Σήμερα το Νεστόριο είναι και πάλι ζωντανό και αισιόδοξο.
Είναι έδρα του Δήμου Νεστορίου, του μεγαλύτερου σε έκταση Καποδιστριακού δήμου στο Νομό Καστοριάς και περιλαμβάνει τα δημοτικά διαμερίσματα, Κρανοχωρίου – Πτελέας, Κυψέλης, Κοτύλης, τα μοναδικά κατοικημένα χωριά της περιοχής.
Με τον νέο σχεδιασμό 2010 γίνεται ο τρίτος Καλλικρατικός Δήμος του νομού Καστοριάς. Περιλαμβάνει τον Δήμο Ακριτών με τα χωριά Διποταμία, Χιονάτο, Κομνηνάδες, την κοινότητα Αρρένων με τα χωριά Επταχώρι, Ζούζουλη, Πευκόφυτο, Χρυσή, καθώς και την ορεινή κοινότητα Γράμμου.
ΠΑΛΑΙΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΨΗΦΙΔΩΤΟ ΔΑΠΕΔΟ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΚΑΣΤΡΟ ΝΕΣΤΟΡΙΟΥ
Το φθινόπωρο του 1995 πραγματοποιήθηκαν ανασκαφικές εργασίες στη θέση Κάστρο , στα ανατολικά του Άνω Νεστορίου του νομού Καστοριάς. Οι εργασίες διήρκεσαν δυο εβδομάδες και ολοκληρώθηκε η πρώτη φάση τους, που αφορούσε τη διενέργεια δοκιμαστικών διερευνητικών τομών. Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζονται αρχικά η μεθοδολογία προσέγγισης του όλου θέματος, από τον τυχαίο εντοπισμό του ψηφιδωτού δαπέδου μέχρι την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των εργασιών, καθώς και τα πρώτα συμπεράσματα από τα στοιχεία που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της έρευνας, η περαιτέρω επεξεργασία των οποίων θα προσφέρει πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία της περιοχής και τον πολιτισμό της.
Ιστορικό πλαίσιο
Πριν αναφερθούμε στην πορεία των εργασιών, κρίνουμε απαραίτητη μια σύντομη σκιαγραφία της περιοχής. Η ορεινή περιοχή του Νεστορίου, με υψόμετρο 900 μ., ανήκει γεωγραφικά από τους ελληνιστικούς χρόνους στην Άνω Μακεδονία και πιο συγκεκριμένα στην επαρχία Ορεστίδος μαζί με τη Λύκη, το Άργος Ορεστικόν, την Αρμονία και το Κέλετρον. Μετά τη μάχη της Πύδνας το 167 π.Χ. και την κατάρρευση του ελληνιστικού βασιλείου της Μακεδονίας, η Ορεστις διατήρησε την αυτονομία που της είχε παραχωρηθεί από τους Ρωμαίους μετά το δεύτερο μακεδονικό πόλεμο. Από το 148 π.Χ. ανήκει στη << ρωμαϊκή επαρχία >> της Μακεδονίας ( provinzia Macedonia ) και πιο συγκεκριμένα στην τέταρτη μερίδα που είχε πρωτεύουσα την Πελαγονία. Το 27 π.Χ. ο Αύγουστος παρέδωσε τη Μακεδονία ως ειρηνική επαρχία ( provinzia inermis ) στη Σύγκλητο, στη δικαιοδοσία της οποίας παρέμεινε μέχρι την εποχή του Διοκλητιανού.
Από την Καινή Διαθήκη αντλούμε έμμεσα την πληροφορία για την πιθανή επίσκεψη του αποστόλου Παύλου στην Ορεστιδα. Αναφέρει στην προς Ρωμαίους επιστολή του @ Ου γάρ τολμήσω λαλειν τι ων ου κατειργασατο Χριστος δι’εμου, εις υπακοην εθνων, λογω και εργω, εν δυναμει Πνευματος Θεου, ώστε με από Ιερουσαλημ και κυκλω μεχρι του Ιλλυρικου πεπληρωκεναι το ευαγγελιον του Χριστου. ( Ρωμ. Ιε, 18-19 ). Πράγματι, ο απόστολος των εθνών κατά την Γ’ περιοδεία του έμεινε στην Ελλάδα περίπου ένα χρόνο και τότε ήταν που έφτασε μέχρι την Ιλλυρία, βορειοδυτικά της Μακεδονίας.
Γνωρίζοντας ότι η Ορεστις ήταν η κατεξοχήν ρωμαϊκή επαρχία που συνόρευε άμεσα με την Ιλλυρία, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι θα πέρασε οπωσδήποτε από την περιοχή της Καστοριάς και θα κηρυξε το λογο του Χριστού στις πόλεις και τους οικισμούς της, στο Κελετρον, το Άργος Ορεστικον, τη Διοκλητιανουπολη, η οποία μάλιστα με τις πρόσφατες έρευνες που είναι σε εξέλιξη εμφανίζεται ως πολύ σημαντική παλαιοχριστιανική πόλη, και πιθανότατα στη Βαττυνα, το σημερινό Κρανοχωρι κοντά στο Νεστόριο.
Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες η περιοχή υπάγεται θρησκευτικά στη μητρόπολη της Θεσσαλονίκης. Από την πλευρά τους οι ιστορικές πηγές και οι φιλολογικές μαρτυρίες σιγούν για την περιοχή του Νεστορίου, μέχρι και το 14ο αιώνα, οπότε για πρώτη φορά αναφέρεται στο Σύντομων Χρονικον του αλβανου δεσπότη Giovanni Musashi, ως η ερειπωμένη περιοχή Nestramo, την οποία κατείχε μεταξύ άλλων περιοχών της Καστοριάς ο αλβανος σεβαστοκράτορας Ανδρέας Μουζακης ο Β’: « E piu passedi e signoriggio il paese de Devoli minore insino a Nestramo la quale e una citta ruinata». Στα μέσα του 15ου αιώνα αναφέρεται σε τουρκικό κατάστιχο ως Ναστράμι, ένα από τα 61 χωριά του βιλαετίου της Καστοριάς.
Βέβαια, παρ΄όλα αυτά, μοναδικοί και αδιάψευστοι μάρτυρες για την ιστορία της περιοχής του Νεστορίου αποτελούν τα τυχαία αρχαιολογικά ευρήματα, λείψανα διαφόρων πολιτισμών, γλυπτά αρχιτεκτονικά μέλη, κιβωτιόσχησμοι τάφοι, επιτύμβιες επιγραφές, νομίσματα, πλούσιο κεραμικό υλικό, που υπαινίσσονται την ύπαρξη στην περιοχή κάποιου σπουδαίου αστικού κέντρου του «κοινού» των Ορεστών με μακραίωνη παρουσία από τα ελληνιστικά μέχρι και τα παλαιοχριστιανικά χρόνια, του οποίου όμως αγνοούμε την ονομασία.
Ας μην ξεχνάμε ότι το Νεστόριο σε μια πάρα πολύ στρατηγική θέση, διαθέτει μια φυσική, σχεδόν απροσπέλαστη ακρόπολη (προσιτή μόνο από τα βόρεια), μοναδική στην ευρύτερη περιοχή, που βρίσκεται κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα πάνω στην οριοθετική γραμμή μεταξύ Άνω Μακεδονίας και Ιλλυρίας.
Ας μην ξεχνάμε ότι το Νεστόριο σε μια πάρα πολύ στρατηγική θέση, διαθέτει μια φυσική, σχεδόν απροσπέλαστη ακρόπολη (προσιτή μόνο από τα βόρεια), μοναδική στην ευρύτερη περιοχή, που βρίσκεται κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα πάνω στην οριοθετική γραμμή μεταξύ Άνω Μακεδονίας και Ιλλυρίας.
Σε μια ευαίσθητη συνοριακή περιοχή, όπως αυτή του Νεστορίου, η αναζήτηση και ο εντοπισμός μιας άγνωστης πολιτείας εκτός από το Κέλετρον ή Κήλητρον, το Άργος Ορεστικόν και τη Διοκλητιανούπολη, θα μπορούσε να αποβεί πολύ σημαντική. Η παρούσα, επομένως, δημοσίευση ενός, έστω και αποσπασματικού, αρχαιολογικού ευρήματος ίσως οδηγήσει στη συνέχιση και ολοκλήρωση των ανασκαφικών εργασιών και αποτελέσει ένα έναυσμα για περαιτέρω αρχαιολογικές έρευνες στην ευαίσθητη αυτή ακριτική περιοχή.
Ανασκαφικές εργασίες
Στη θέση Κάστρο Νεστορίου, κατά τη διάνοιξη αγροτικού δρόμου, αποκαλύφθηκε τυχαία τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου, τα ίχνη των τριών υποστρωμάτων του οποίου (ένα από συμπιλητό χώμα, ένα από μείγμα κεραμικού κονιάματος με ασβέστη και άμμο και ένα από λεπτή αμμοκονία) πρόβαλλαν πάνω στο χώμα σε μήκος 8 μ. περίπου. Ύστερα από αυτοψία και αφού διαπιστώσαμε την ύπαρξη άφθονου κεραμικού υλικού και τμημάτων τοίχων στην εγγύς περιοχή, διενεργήθηκαν δοκιμαστικές ανασκαφικές τομές, προκειμένου να αποσαφηνισθεί η έκταση, ο προσανατολισμός και η σπουδαιότητα του σωζόμενου δαπέδου, να διερευνηθεί η ύπαρξη και η χρήση κτισμάτων στην περιοχή.
Μετά από αφαίρεση της επιφανειακής επίχωσης, χαράχθηκαν στο έδαφος εννέα τετράγωνα με προσανατολισμό Β.-Α. και διαστάσεις 2 x 2 μ. και ανασκάφηκαν πλήρως δύο από αυτά το Α1 και το Β1.
Κατά τις εργασίες αυτές προέκυψαν τα παρακάτω: Στο τετράγωνο Β1 βρέθηκε στη βόρεια γωνία του σκάμματος τοίχος κτισμένος με αργολιθοδομή και ισχυρό κονίαμα, πλάτους 65 εκ. και σωζόμενου ύψους 20 εκ., με προσανατολισμό Α.-Δ. Στο ίδιο σκάμμα και σε βάθος 60 εκ. αποκαλύφθηκε τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου με γεωμετρικό διάκοσμο. Οι ψηφίδες είναι τετράγωνες, καλοδουλεμένες, από λευκό μάρμαρο και βαθυγάλαζη πέτρα, το μέγεθος τους κυμαίνεται από 1 εώς 1,6 εκ. και συνθέτουν γεωμετρικά θέματα με καθαρά περιγράμματα, που απλώνονται στην επιφάνεια δύο μεγάλων διαχώρων : ευρύ πλαίσιο από λευκές ψηφίδες ορίζει τα δύο μεγάλα διάχωρα, τα οποία πληρούνται με διαφορετικά σχέδια. Το ένα διαχωρο παρουσιάζει απλό οφθαλμωτό αλυσιδωτό πλοχμό με μικρό ρόμβο στη θέση του οφθαλμού και διχρωμία στην απόδοση. Οι δύο ταινίες του πλογμού είναι λευκές, ενώ τα περιγράμματά τους καθώς και ο ρόμβος του οφθαλμού βαθυγάλαζα. Το άλλο διάχωρο παρουσιάζει κάνναβο του οποίου τα παραλληλόγραμμα διάχωρα διαιρούνται σε τέσσερα τρίγωνα που στη σύνθεσή τους σχηματίζουν ρόμβους μεικτούς σε χρώματρα, άλλοτε μονόχρωμους και άλλοτε δίχρωμους. Οι αρμοί ανάμεσα στις ψηφίδες πληρούνται με ρόδινο κεραμικό κονίαμα, που συνήθιζαν να χρησιμοποιούν οι ψηφωτές από τον 4ο αι. μ.Χ. και εξής.
Το διάχωρο με τον αλυσιδωτό πλοχμό φαίνεται πως καταλαμβάνει μια μεγάλη επιφάνεια, αφού φθάνει τουλάχιστον μέχρι το κατακόρυφο σημείο τομής του εδάφους, που δημιουργήθηκε κατά τη διάνοιξη του αγροτικού δρόμου. Το γεγονός αυτό είναι δηλωτικό των μεγάλων διαστάσεων που θα είχε το κτίριο, το οποίο κοσμούσε το ψηφιδωτό δάπεδο.
Κατά την αφαίρεση της επίχωσης του τετραγώνου Β1, η οποία αποτελείτο από χώμα, πέτρες και κονιάματα, βρέθηκε ικανός αριθμός από θραύσματα γυαλιών, που θεωρούμε ότι ήταν κομμάτια υαλοφρακτών, εξαιτίας του μεγάλου πάχους τους και της επίπεδης επιφάνειας, και ορθογώνιων κεράμων « εξ οπτού πηλού» με εγχάρακτο διάκοσμο στην κύρια όψη, γεγονός που υπαινίσσεται ότι προέρχονται από κτίριο με στέγη και ανοίγματα.
Κατά τις εργασίες αυτές προέκυψαν τα παρακάτω: Στο τετράγωνο Β1 βρέθηκε στη βόρεια γωνία του σκάμματος τοίχος κτισμένος με αργολιθοδομή και ισχυρό κονίαμα, πλάτους 65 εκ. και σωζόμενου ύψους 20 εκ., με προσανατολισμό Α.-Δ. Στο ίδιο σκάμμα και σε βάθος 60 εκ. αποκαλύφθηκε τμήμα ψηφιδωτού δαπέδου με γεωμετρικό διάκοσμο. Οι ψηφίδες είναι τετράγωνες, καλοδουλεμένες, από λευκό μάρμαρο και βαθυγάλαζη πέτρα, το μέγεθος τους κυμαίνεται από 1 εώς 1,6 εκ. και συνθέτουν γεωμετρικά θέματα με καθαρά περιγράμματα, που απλώνονται στην επιφάνεια δύο μεγάλων διαχώρων : ευρύ πλαίσιο από λευκές ψηφίδες ορίζει τα δύο μεγάλα διάχωρα, τα οποία πληρούνται με διαφορετικά σχέδια. Το ένα διαχωρο παρουσιάζει απλό οφθαλμωτό αλυσιδωτό πλοχμό με μικρό ρόμβο στη θέση του οφθαλμού και διχρωμία στην απόδοση. Οι δύο ταινίες του πλογμού είναι λευκές, ενώ τα περιγράμματά τους καθώς και ο ρόμβος του οφθαλμού βαθυγάλαζα. Το άλλο διάχωρο παρουσιάζει κάνναβο του οποίου τα παραλληλόγραμμα διάχωρα διαιρούνται σε τέσσερα τρίγωνα που στη σύνθεσή τους σχηματίζουν ρόμβους μεικτούς σε χρώματρα, άλλοτε μονόχρωμους και άλλοτε δίχρωμους. Οι αρμοί ανάμεσα στις ψηφίδες πληρούνται με ρόδινο κεραμικό κονίαμα, που συνήθιζαν να χρησιμοποιούν οι ψηφωτές από τον 4ο αι. μ.Χ. και εξής.
Το διάχωρο με τον αλυσιδωτό πλοχμό φαίνεται πως καταλαμβάνει μια μεγάλη επιφάνεια, αφού φθάνει τουλάχιστον μέχρι το κατακόρυφο σημείο τομής του εδάφους, που δημιουργήθηκε κατά τη διάνοιξη του αγροτικού δρόμου. Το γεγονός αυτό είναι δηλωτικό των μεγάλων διαστάσεων που θα είχε το κτίριο, το οποίο κοσμούσε το ψηφιδωτό δάπεδο.
Κατά την αφαίρεση της επίχωσης του τετραγώνου Β1, η οποία αποτελείτο από χώμα, πέτρες και κονιάματα, βρέθηκε ικανός αριθμός από θραύσματα γυαλιών, που θεωρούμε ότι ήταν κομμάτια υαλοφρακτών, εξαιτίας του μεγάλου πάχους τους και της επίπεδης επιφάνειας, και ορθογώνιων κεράμων « εξ οπτού πηλού» με εγχάρακτο διάκοσμο στην κύρια όψη, γεγονός που υπαινίσσεται ότι προέρχονται από κτίριο με στέγη και ανοίγματα.
Στη βόρεια γωνία του τετραγώνου Α1 αποκαλύφθηκε ο βόρειος τοίχος ενός κτίσματος, πιθανότατα κάποιου αποθηκευτικού χώρου, αν κρίνουμε από το μεγάλο πιθάρι αποθήκευσης τροφίμων, το οποίο βρέθηκε σπασμένο μπροστά από τον τοίχο στο κέντρο του σκάμματος, καθώς επίσης και από κάποιους σπόρους δημητριακών που περισυνελέξαμε μέσα και γύρω από αυτό. Η ανασκαφική έρευνα συνεχίστηκε εν μέρει και στο τετράγωνο Β2. Μέσα στο πάχος της επίχωσης βρέθηκε μεγάλος αριθμός κονιαμάτων και επιχρισμάτων. Η διατάραξη στο σκάμμα αυτό πιθανότατα οφείλεται στην κλίση του εδάφους και στην άροση. Η ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας στο τετράγωνο Β2 και στα υπόλοιπα έξι θα συνεχισθεί στη δεύτερη φάση των εργασιών.
Χρονολόγηση
Το σημαντικότερο για την ώρα εύρημα είναι το ψηφιδωτό δάπεδο. Η χρονολόγησή του δεν μπορεί να είναι ασφαλής μέχρις ότου ολοκληρωθούν οι εργασίες, εξαιτίας της μικρής έκτασης του αποκαλυφθέντος τμήματος, των κοινότυπων διακοσμητικών-γεωμετρικών θεμάτων, που επαναλαμβάνονται σε ψηφιδωτά δάπεδα χρονολογούμενα από τον 3ο μέχρι και τον 6ο αι. μ.Χ. και της απουσίας νομισμάτων ή άλλων ασφαλών χρονολογικών κριτηρίων (αρχιτεκτονικής μορφής του κτίσματος που αυτά κοσμούσαν, γλυπτού ή κεραμικού διακόσμου του κτίσματος).
Στο γειτονικό Άργος Ορεστικόν και συγκεκριμένα στην περιοχή του Αρμενοχωρίου, όπου ανασκάπτεται η Διοκλητιανούπολη, σώζεται αξιόλογος αριθμός παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων, που χρονολογήθηκαν από τον αείμνηστο συνάδελφο Θανάση Παπαζώτο στα τέλη του 4ου και στον 5ο αι. μ.Χ., και είναι παρόμοιας τέχνης με το αποκαλυγθέν τμήμα ψηφιδωτού στην περιοχή του Κάστρου Νεστορίου. Βέβαια ο συσχετισμός μόνο ενδεικτικός μπορεί να είναι, εν αναμονή της πλήρους δημοσίευσής τους, αλλά και της ολοκλήρωσης των ανασκαφικών εργασιών. Παρ’όλα αυτά, μια γενική χρονολόγηση από τα τέλη του 4ου έως τα μέσα του 5ου αι. μ.Χ., περίοδο με έντονη οικοδομική δραστηριότητα και καλλιτεχνική παρουσία στην περιοχή, είναι η μόνη που μπορούμε να προτείνουμε. Σε αυτή συνεπικουρεί και η γραμμικότητα, η απουσία προοπτικής απόδοσης των γεωμετρικών θεμάτων στο ψηφιδωτό μας, που χαρακτηρίζει κυρίως την τέχνη των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων, σε αντίθεση με την τέχνη της ελληνιστικής ή ρωμαϊκής εποχής που αρέσκεται στην ορθή προοπτική απόδοση των θεμάτων.
Θα είχε αρχαιολογικό ενδιαφέρον για ολόκληρη την περιοχή της Άνω Μακεδονίας η αποκάλυψη με την πρόοδο των εργασιών ολόκληρου του ψηφιδωτού δαπέδου, οπότε θα είχαμε την δυνατότητα να μιλάμε για εργαστήρια ψηφωτών, σχέσεις και κοινές καλλιτεχνικές τάσεις ανάμεσα στα ψηφιδωτά δάπεδα της Διοκλητιανούπολης που δεσπόζει στον κάμπο του Αλιάκμονα και στα δάπεδα του Νεστορίου που κυριαρχεί ψηλά στις πηγές του ποταμού.
Στο γειτονικό Άργος Ορεστικόν και συγκεκριμένα στην περιοχή του Αρμενοχωρίου, όπου ανασκάπτεται η Διοκλητιανούπολη, σώζεται αξιόλογος αριθμός παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων, που χρονολογήθηκαν από τον αείμνηστο συνάδελφο Θανάση Παπαζώτο στα τέλη του 4ου και στον 5ο αι. μ.Χ., και είναι παρόμοιας τέχνης με το αποκαλυγθέν τμήμα ψηφιδωτού στην περιοχή του Κάστρου Νεστορίου. Βέβαια ο συσχετισμός μόνο ενδεικτικός μπορεί να είναι, εν αναμονή της πλήρους δημοσίευσής τους, αλλά και της ολοκλήρωσης των ανασκαφικών εργασιών. Παρ’όλα αυτά, μια γενική χρονολόγηση από τα τέλη του 4ου έως τα μέσα του 5ου αι. μ.Χ., περίοδο με έντονη οικοδομική δραστηριότητα και καλλιτεχνική παρουσία στην περιοχή, είναι η μόνη που μπορούμε να προτείνουμε. Σε αυτή συνεπικουρεί και η γραμμικότητα, η απουσία προοπτικής απόδοσης των γεωμετρικών θεμάτων στο ψηφιδωτό μας, που χαρακτηρίζει κυρίως την τέχνη των παλαιοχριστιανικών ψηφιδωτών δαπέδων, σε αντίθεση με την τέχνη της ελληνιστικής ή ρωμαϊκής εποχής που αρέσκεται στην ορθή προοπτική απόδοση των θεμάτων.
Θα είχε αρχαιολογικό ενδιαφέρον για ολόκληρη την περιοχή της Άνω Μακεδονίας η αποκάλυψη με την πρόοδο των εργασιών ολόκληρου του ψηφιδωτού δαπέδου, οπότε θα είχαμε την δυνατότητα να μιλάμε για εργαστήρια ψηφωτών, σχέσεις και κοινές καλλιτεχνικές τάσεις ανάμεσα στα ψηφιδωτά δάπεδα της Διοκλητιανούπολης που δεσπόζει στον κάμπο του Αλιάκμονα και στα δάπεδα του Νεστορίου που κυριαρχεί ψηλά στις πηγές του ποταμού.
Αξιολόγηση των ευρημάτων
Από τα μέχρι σήμερα ανασκαφικά δεδομένα και τα γνωστά παλαιότερα αρχαιολογικά στοιχεία μπορούμε να κάνουμε τις ακόλουθες παρατηρήσεις και να εντάξουμε καλύτερα τα ευρήματά μας:
Πρώτη φορά ανασκάπτεται κτίριο στην περιοχή του Νεστορίου, που κοσμείται με ψηφιδωτό δάπεδο.
Δεν μπορούμε να οδηγηθούμε σε ακριβή χρονολόγηση του ψηφιδωτού δαπέδου ή του κτίσματος που αυτό κοσμούσε.
Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε τη χρήση του κτιρίου, δεν γνωρίσουμε αν πρόκειται για κοσμικό ή θρησκευτικό (λατρευτικό) κτίριο. Βέβαια ο προσανατολισμός του κτιρίου (Α-Δ) θα μπορούσε να υποδηλώνει κτίριο θρησκευτικού χαρακτήρα, γεγονός που ενισχύεται από τον παρακείμενο χώρο αποθήκευσης, παρόμοιος του οποίου απαντά σε όλα σχεδόν τα παλαιοχριστιανικά εκκλησιαστικά συγκροτήματα (βασιλικές Νέας Αγχιάλου, Φιλίππων κ.ά.).
Άγνωστο παραμένει το όνομα του οικισμού στον οποίο ανήκε το κτίριο με το ψηφιδωτό δάπεδο. Προφανώς πρόκειται για ένα σημαντικό πόλισμα πλησίον της κοίτης του ποταμού Αλιάκμονα, αφού βρίσκεται δίπλα στις αστείρευτες πηγές του, ελέγχει το τελευταίο σημείο πρόσβασης προς αυτές και κατέχει επίκαιρη θέση.
Ο οικισμός θα πρέπει να είχε άμεση σχέση-πρόσβαση προς το φυσικό οχυρό κάστρο, το κοινώς λεγόμενο Καϊλάς, το οποίο θα του παρείχε προστασία από κάθε είδους εχθρικές επιθέσεις, αλλά και από τις πλημμύρες του Αλιάκμονα.
Πλησίον και ανατολικά του χώρου της ανασκαφής, στη θέση Λόσκο, μια μικρή πεδιάδα κάτω από το κάστρο, έχουν βρεθεί κατά καιρούς πολλές κυκλικές πλίνθοι από κιονίσκους υποκαύστων λουτρών, πήλινοι σωλήνες υδραγωγείου, κίονες, κιονόκρανα, επίκρανα, νομίσματα και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία φυλάσσονται στη δημοτική αρχαιολογική συλλογή. Την άνοιξη, όταν τα σπαρτά μεγαλώνουν, αρχίζουν να διαγράφονται πάνω στο χώμα τμήματα τοίχων και διασταυρώσεις ενός οδικού πλέγματος. Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στην υπόθεση ότι πλησίον του χώρου της ανασκαφής υπήρχε κάποιος άγνωστος σε μας οικισμός με ιπποδάμειο ρυμοτομικό σχεδιασμό. Μάλιστα, άξιο αναφοράς είναι ότι μέχρι σήμερα η περιοχή αυτή ονομάζεται από τους ντόπιους Γκρατ ή Γκράδο, που σημαίνει πόλη.
Πρώτη φορά ανασκάπτεται κτίριο στην περιοχή του Νεστορίου, που κοσμείται με ψηφιδωτό δάπεδο.
Δεν μπορούμε να οδηγηθούμε σε ακριβή χρονολόγηση του ψηφιδωτού δαπέδου ή του κτίσματος που αυτό κοσμούσε.
Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε τη χρήση του κτιρίου, δεν γνωρίσουμε αν πρόκειται για κοσμικό ή θρησκευτικό (λατρευτικό) κτίριο. Βέβαια ο προσανατολισμός του κτιρίου (Α-Δ) θα μπορούσε να υποδηλώνει κτίριο θρησκευτικού χαρακτήρα, γεγονός που ενισχύεται από τον παρακείμενο χώρο αποθήκευσης, παρόμοιος του οποίου απαντά σε όλα σχεδόν τα παλαιοχριστιανικά εκκλησιαστικά συγκροτήματα (βασιλικές Νέας Αγχιάλου, Φιλίππων κ.ά.).
Άγνωστο παραμένει το όνομα του οικισμού στον οποίο ανήκε το κτίριο με το ψηφιδωτό δάπεδο. Προφανώς πρόκειται για ένα σημαντικό πόλισμα πλησίον της κοίτης του ποταμού Αλιάκμονα, αφού βρίσκεται δίπλα στις αστείρευτες πηγές του, ελέγχει το τελευταίο σημείο πρόσβασης προς αυτές και κατέχει επίκαιρη θέση.
Ο οικισμός θα πρέπει να είχε άμεση σχέση-πρόσβαση προς το φυσικό οχυρό κάστρο, το κοινώς λεγόμενο Καϊλάς, το οποίο θα του παρείχε προστασία από κάθε είδους εχθρικές επιθέσεις, αλλά και από τις πλημμύρες του Αλιάκμονα.
Πλησίον και ανατολικά του χώρου της ανασκαφής, στη θέση Λόσκο, μια μικρή πεδιάδα κάτω από το κάστρο, έχουν βρεθεί κατά καιρούς πολλές κυκλικές πλίνθοι από κιονίσκους υποκαύστων λουτρών, πήλινοι σωλήνες υδραγωγείου, κίονες, κιονόκρανα, επίκρανα, νομίσματα και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία φυλάσσονται στη δημοτική αρχαιολογική συλλογή. Την άνοιξη, όταν τα σπαρτά μεγαλώνουν, αρχίζουν να διαγράφονται πάνω στο χώμα τμήματα τοίχων και διασταυρώσεις ενός οδικού πλέγματος. Όλα τα παραπάνω συνηγορούν στην υπόθεση ότι πλησίον του χώρου της ανασκαφής υπήρχε κάποιος άγνωστος σε μας οικισμός με ιπποδάμειο ρυμοτομικό σχεδιασμό. Μάλιστα, άξιο αναφοράς είναι ότι μέχρι σήμερα η περιοχή αυτή ονομάζεται από τους ντόπιους Γκρατ ή Γκράδο, που σημαίνει πόλη.
Στόχοι της περαιτέρω έρευνας
Η συνέχιση των ανασκαφικών εργασιών ίσως λύσει το μυστήριο για την περιοχή του Νεστορίου και εντάξει το ψηφιδωτό δάπεδο στο ιστορικό πλαίσιο της περιοχής, συγχρόνως ίσως προσδιορίσει στη θέση του σημερινού Νεστορίου κάποια πόλη για την οποία ελάχιστα γνωρίζουμε, προσφέροντας νέα πολύτιμα στοιχεία γι’ αυτή την ακριτική περιοχή.
Ως εκ τούτου, αναζητώντας να βρούμε τις ρίζες έχουμε μια καλή αφετηρία: ένα ψηφιδωτό δάπεδο υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, για την κατασκευή του οποίου απαιτούντο πάρα πολλά χρήματα, γεγονός που σημαίνει ότι είτε έχουμε να κάνουμε με κάποιον εύπορο χορηγό που δαπάνησε ένα σεβαστό ποσόν για να κοσμήσει την έπαυλή του με ψηφιδωτό δάπεδο είτε πρόκειται για κάποιο δημόσιο κτίριο, λουτρά ή χώρο λατρείας, κάποιας άγνωστης σε μας ακμάζουσας και ευημερούσας πολιτείας.
Ευελπιστούμε να βρεθεί κάποια πηγή χρηματοδότησης μέσα στο εγγύς μέλλον για να γίνει εφικτή η αποκάλυψη του σωζόμενου ψηφιδωτού δαπέδου στο σύνολό του και των γύρω κτισμάτων και να έχουμε με αυτό τον τρόπο μια σαφή αντίληψη για την περιοχή, η οποία είναι σχεδόν παρθένα από άποψη συστηματικών αρχαιολογικών ανασκαφών. Εξάλλου, νομίζουμε ότι η συνεργασία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης πέτυχε και απέδωσε καρπούς.
Η συντήρηση του ψηφιδωτού και των γύρω κτισμάτων, η αξιοποίηση του χώρου, ώστε να καταστεί επισκέψιμος, ίσως αποτελέσει πόλο έλξης για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Μακάρι στο μέλλον το Νεστόριο να γίνει γνωστό στο πανελλήνιο όχι ως η πόλη του «River Party», αλλά για τα υψηλής καλλιτεχνικής και αρχαιολογικής αξίας ψηφιδωτά δάπεδα των αρχαίων κτισμάτων του, αδιάψευστους μάρτυρες της μακραίωνης ιστορίας του.
Ως εκ τούτου, αναζητώντας να βρούμε τις ρίζες έχουμε μια καλή αφετηρία: ένα ψηφιδωτό δάπεδο υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, για την κατασκευή του οποίου απαιτούντο πάρα πολλά χρήματα, γεγονός που σημαίνει ότι είτε έχουμε να κάνουμε με κάποιον εύπορο χορηγό που δαπάνησε ένα σεβαστό ποσόν για να κοσμήσει την έπαυλή του με ψηφιδωτό δάπεδο είτε πρόκειται για κάποιο δημόσιο κτίριο, λουτρά ή χώρο λατρείας, κάποιας άγνωστης σε μας ακμάζουσας και ευημερούσας πολιτείας.
Ευελπιστούμε να βρεθεί κάποια πηγή χρηματοδότησης μέσα στο εγγύς μέλλον για να γίνει εφικτή η αποκάλυψη του σωζόμενου ψηφιδωτού δαπέδου στο σύνολό του και των γύρω κτισμάτων και να έχουμε με αυτό τον τρόπο μια σαφή αντίληψη για την περιοχή, η οποία είναι σχεδόν παρθένα από άποψη συστηματικών αρχαιολογικών ανασκαφών. Εξάλλου, νομίζουμε ότι η συνεργασία της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και της τοπικής αυτοδιοίκησης πέτυχε και απέδωσε καρπούς.
Η συντήρηση του ψηφιδωτού και των γύρω κτισμάτων, η αξιοποίηση του χώρου, ώστε να καταστεί επισκέψιμος, ίσως αποτελέσει πόλο έλξης για την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Μακάρι στο μέλλον το Νεστόριο να γίνει γνωστό στο πανελλήνιο όχι ως η πόλη του «River Party», αλλά για τα υψηλής καλλιτεχνικής και αρχαιολογικής αξίας ψηφιδωτά δάπεδα των αρχαίων κτισμάτων του, αδιάψευστους μάρτυρες της μακραίωνης ιστορίας του.
Γιώργος Κακάβας Θεσσαλονίκη 8-10 Φεβρουαρίου 1996
Η Συνάντηση για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη
Πληροφορίες και φωτογραφίες από:
λεύκωμα " ένα παράθυρο στο χθες και σήμερα του Νεστορίου" με τη ματιά του Κώστα Σουλτανίδη
βιβλίο "Γνωριμία με το Νεστόριο Καστοριάς" του Μιχαήλ Ι. Κωστόπουλου
Η Συνάντηση για το αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη
Πληροφορίες και φωτογραφίες από:
λεύκωμα " ένα παράθυρο στο χθες και σήμερα του Νεστορίου" με τη ματιά του Κώστα Σουλτανίδη
βιβλίο "Γνωριμία με το Νεστόριο Καστοριάς" του Μιχαήλ Ι. Κωστόπουλου
